Sędziwy „Benedykt” potrzebuje asekuracji a nie wyręczania

1. Informacje ogólne

Kasztanowiec biały nazwany „Benedyktem”, jest najokazalszym w Polsce, i jednym z najokazalszych w Europie.  Wiek ok. 300 lat, obwód ok. 5, 4 m, wysokość 25 m, Pomnik Przyrody. Rośnie na terenie Zespołu Opactwa Benedyktynów w Lubiniu, które ma swoje początki w XI w i otrzymało tytuł: Pomnik Historii.  Drzewo rośnie przed wejściem do Kościoła i dlatego stanowi jego szczególną ozdobę.

Raport z obecnej sytuacji - „Benedykta”– należy asekurować a nie zastępować

Wsparcie finansowe na zasadnicze prace

Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Starostwo Powiatowe i Gmina przeznaczyły środki na wykonanie zasadniczych prac przy zabytkowym drzewostanie na terenie naszego Opactwa, w tym przy kasztanowcu Benedykcie.

Okoliczności wstrzymujące wykonanie prac

Przed przystąpieniem do realizacji przedsięwzięcia okazało się,
że przyjęte rozwiązanie może nie być optymalne ze względów rzeczowych
i finansowych. Trzeba wypracować najlepszą koncepcję zabezpieczeń, wykonać projekt i ogłosić przetarg.

Nie należy rozleniwiać sędziwego Benedykta

W pierwotnej wersji pojawiła się koncepcja, aby zastosować podpory, takie jak przy dębie Bartek. Słynny dąb jest jednak w innej sytuacji. Są głosy specjalistów, że wspomniane rozwiązanie w przypadku witalności Benedykta, może prowadzić ostatecznie do osłabienia wytrzymałości drzewa na skutek zjawiska, tak zwanego „rozleniwienia się”. Polega to
w uproszczeniu na tym, że w konarach pozbawionych możliwości ruchu
w skutek podparcia ogranicza się naturalny proces umacniania drewna, a w konsekwencji spada wytrzymałość mechaniczna, np. na wyłamanie się konarów. Nie znaczy to, że krytykuje się rozwiązanie zastosowane przy dębie Bartek, które pozwala na pewne ruchy konarom, ale wydaje się, że dla naszego przypadku można zastosować  metodę korzystniejszą.

Konieczność asekuracji kasztanowca na wypadek przeciążenia

Trzeba unikać rozwiązań, które w dużym stopniu blokują ruchy konarów. Z drugiej strony na obecnym etapie rozeznania sprawy wydaje się, że nie da się uniknąć jakiejś dodatkowej konstrukcji, która by asekurowała drzewo na wypadek nadmiernych obciążeń. Być może będzie to maszt „na czterech nogach” ukryty w koronie drzewa - podobnie jak w przypadku najstarszego w Warszawie dębu Mieszko. Rozwiązanie takie dawałoby dużo możliwości do podwieszania konarów na elastycznych wiązaniach. Przy odpowiednim „wystrojeniu” napięcia lin można uniknąć „zwalniania z pracy sędziwego drzewa”, a jednocześnie asekurować je na wypadek „nadmiernego przeciążenia”. Wspomniany maszt mógłby być też wykorzystany, jako nośnik do instalacji odgromowej drzewa.

Opinie, aby poprzestać na wiązaniach linowych

Metoda ograniczająca się do poprzestania na wiązaniach linowych wynika z optymistycznych wyników próby obciążeniowej wskazujących
na wytrzymałość pnia na złamanie i stabilności w gruncie na poziomie
ok. 300%. Niezależne badanie tomografem sonicznym wskazuje jednak
na znaczne wypróchnienie pnia w badanym miejscu. Wyniki dwóch rodzajów badań, zdaniem specjalistów, budzą wątpliwości. Nie chodzi
o zarzut o nierzetelność badań, ale o potrzebę ich uszczegółowienia uwzględniającego specyficzne uwarunkowania rozpatrywanego obiektu, np. przy próbie obciążeniowej należałoby zbadać także inne miejsca, które mogą być bardziej narażone na złamanie niż pień na wysokości ok. 1 m. Mogą być to, np. miejsca, gdzie występuje ubytek po wyłamanym konarze czy sąsiedztwo owocnika grzyba. Wiadomo, że gatunek grzyba występujący na największym konarze zazwyczaj powoduje intensywny rozkład drzewa kasztanowca. Trzeba, więc przeprowadzić dodatkowe badania stanu Benedykta.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Wywiązała się dyskusja: „z dodatkową konstrukcją czy bez niej”? Jest szereg kryteriów do rozstrzygnięcia dylematu. Niewątpliwie najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa dla ludzi.

W odniesieniu do drzew, które stwarzają zagrożenie, istnieje praktyka arborystyczna - odgradzanie w promieniu 1, 5 razy większym niż wysokość. W wypadku kasztanowca Benedykta nie da się tego fizycznie osiągnąć, gdyż część korony jest nad chodnikiem, którego nie można wyłączyć z użytku. Z tego względu, wydaje się koniecznym zastosowanie dodatkowych konstrukcji asekuracyjnych dla drzewa.

Wymiana zdań specjalistów z różnych stowarzyszeń szansą dla Benedykta

Do współpracy zapraszamy wielu najbardziej znanych w Polsce fachowców z dziedziny dendrologii, arborystyki oraz ochrony odgromowej, którzy wypowiadają się na temat sposobu zabezpieczenia kasztanowca. Są to osoby z różnych stowarzyszeń, akcentujące niekiedy inne aspekty rozpatrywanego problemu, dzięki czemu dyskusja może być bardzo twórcza. W ten sposób mamy warunki do szukania najwłaściwszego rozwiązania konkretnego zadania, a jednocześnie możliwość pogłębiania wiedzy przez wiele osób do wykorzystania jej w innych przypadkach. Sprzyja to integracji osób z różnych stowarzyszeń w ramach tej samej dziedziny, jak i z różnych dziedzin.

Wsparcie finansowe, doradcze i nagłaśniające sprawę

Spotykamy się z życzliwością i bezinteresownym wsparciem. Dzięki życzliwości znanej firmy Leica został wykonany skan 3d kasztanowca,
co daje duże możliwości analizy sprawy także na odległość. Firma Budikom z Poznania, zajmująca się komputerowym wspomaganiem projektowania, pomaga wykorzystać możliwości wykonanego skanu 3d kasztanowca. Pan przewodniczący Polskiego Komitetu Ochrony Odgromowej sporządził opinię na temat ochrony odgromowej Benedykta, a pani Prezes Federacji Arborystów Polskich rozesłała materiały do członków organizacji. Od dawna wspiera nas Koło Ekologiczno – Turystyczne Zespołu Szkół w Krzywiniu. Firma Agro-Handel z Mościszek przekazała darowiznę na prace, czasopisma regionalne pomagają nagłośnić temat.

Niezbędna pomoc finansowa

Potrzebne jest jednak pewne wsparcie finansowe na prace, które trudno uzyskać ze środków publicznych. Część kosztów pokrywamy z naszych klasztornych środków, ale to nie wystarcza, co spowalnia realizację przedsięwzięcia. Są to np. koszty poszukiwania optymalnych koncepcji zabezpieczeń doraźnych i docelowych kasztanowca Benedykta, przeprowadzenia pewnych badań i prac bieżących przy kasztanowcu.

Szczególne znaczenie kasztanowca Benedykta

Najczęściej mówi się o wielkim znaczeniu ekologicznym, kulturowym czy krajobrazowym Pomników Przyrody. Kasztanowiec Benedykt rośne przed Kościołem i dlatego stanowi jego wyjątkową ozdobę, której w wypadku zniszczenia nie da się odnowić.

Podsumowanie

Jest to wyjątkowe drzewo. Pracujemy nad strategią działania w celu jego ocalenia i pozyskaniem środków na zasadnicze prace. Istniej jednak potrzeba funduszy na prace przygotowawcze i pomocnicze.

Zachęta

Zapraszamy do:

• wsparcia finansowego,
• udzielania rad,
• umożliwienia nagłośnienia sprawy np. przez umieszczenie informacji na własnym portalu internetowym, czasopiśmie itp.

brat Paweł Mruk – z polecenia Przeora – zajmujący się sprawą

E-mail: zakrystian@benedyktyni.net Tel: 698972998

Numer subkonta
(wpłacone środki będą zastrzeżone tylko na cel zabezpieczenia kasztanowca)

Opactwo Benedyktynów
Mickiewicza 6
64-010 Lubiń

54 1600 1462 1842 0189 1000 0003